Veri ambarı, İş zekâsına yönelik gerçekleştirilen faaliyetlere ve özelliklere olanak tanıyan bir yapıdır. Veri ambarı, veri güvenlik sistemi olarak tasarlanmıştır.
Veri ambarları, sadece sorgulama ve analiz amacıyla kurulmaktadır. Genel olarak geçmişe ait büyük miktarlarda veri içermektedir. Bir veri ambarındaki veri, genel anlamda uygulama yazılımlarının günlük dosyaları ve işlem uygulama yazılımları gibi pek çok çeşitli kaynaktan faydalanılarak elde edilmektedir.
Veri Ambarı Nedir?
Büyük miktardaki verileri merkezi hale getiren veri ambarı, başarılı sonuçlar elde edilmesine zemin hazırlamaktadır. Bu doğrultuda bu verileri birleştirir. Analitik yetenekleri kurumların karar verme noktasında gelişim sağlayabilmeleri adına verilerinden değerli iş iç görüleri elde etmelerine büyük olanak sunar. Zaman geçtikçe veri bilimcileri ve iş analistleri için veri ambarı, oldukça büyük bir tarihi kayıt sistemi haline gelmiştir. Veri ambarı, bu özellikleri neticesinde bir kuruluşun doğruluk noktasındaki tek güvenilir kaynağı olarak değerlendirilebilir.
Nasıl Çalışır?
Veri ambarı, klasik veri tabanlarının aksine, veri tabanı hareketinden ziyade analiz ve sorgulama için kullanılmak üzere tasarlanmış bir ilişkisel veri tabanı olarak kullanılmaktadır. Çok farklı türde veriler, merkez depo olarak çalışan veri ambarına başka veri tabanlarından ve iletişim sistemlerinden akış sağlamaktadır. Bu veriler, yapılandırılmamış, yarı yapılandırılmış ya da yapılandırılmış olarak çalışabilmektedir. Ortak bir merkezi noktaya alınan veriler, gerekli dönüşüme uğradıktan sonra SQL sorguları, iş zekâsı uygulamaları ve çeşitli elektronik tablolar dahilinde kullanıcıların analiz etmesine uygun bir hale gelmektedir.
Veri Ambarı Türleri
Veri ambarı türleri; kurumsal veri ambarı, işlemsel veri deposu, data mart şeklindedir.
Kurumsal veri ambarı, merkez depodur. İşletmeye karar destek hizmeti sunmaktadır. Birleşik veri yaklaşımı sunarak verileri konulara göre sınıflandırır ve bölümlerine ayırır.
Veri ambarlarının ve OLTP sistemlerin bazı durumlarda işletmenin rapor ihtiyaçlarını karşılamadığı görülmektedir. Bu gibi durumlarda işlemsel veri deposu, devreye girmektedir. İşlemsel veri deposunda veri ambarı, gerçek zamanlı olarak yenilenmektedir. Bu nedenden dolayı rutin faaliyetler, çalışanların kimlik bilgilerinin saklanması gibi, için yaygın olarak tercih edilmektedir.
Data mart ise, veri ambarının alt bölümleridir. Genel kapsamlı değildir. Daha spesifik belirli bir iş kolu ya da konu için özel bir şekilde tasarlanmıştır. Bağımsız data martlarda veriler, direkt kaynaktan da alınıp sınıflandırılabilmektedir.
Veri Ambarının Faydaları
Veri ambarları, kurumların büyük miktarlara sahip çeşitli verilerini analiz etmelerine ve bunlardan önemli değer elde etmelerine, aynı zamanda geçmiş kayıtlar tutmalarına olanak sağlamaktadır. Kapsamlı ve eşsiz faydalar sunan veri ambarı, dört benzersiz özelliği de bünyesinde barındırmaktadır.
Veri ambarları, belirli bir konu ya da işlev alanı hakkında verileri analiz edebilme yapısına sahiptir. Bu da veri ambarının özne odaklı çalışma gösterdiğinin kanıtıdır. Veri ambarları, farklı kaynaklardan gelen farklı veri tipleri arasında tutarlılık sağlayarak entegre işlevi görebilmektedir. Veri, veri ambarına girdiğinde kararlıdır ve kalıcıdır, kesinlikle değişme göstermemektedir. Veri ambarı, zamana dayalı bir sistemdir. Veri ambarı analizi, zaman içerisinde değişime bakabilmektedir.
İyi bir şekilde tasarlanan veri ambarı, sorguları çok hızlı bir şekilde gerçekleştirme özelliğine sahiptir. Yüksek veri verimi sağlayarak son kullanıcıların ayrıntılı analiz yapması ya da ister yüksek seviyede isterse oldukça kapsamlı ve ayrıntılı seviyede çok çeşit içeren talepleri karşılayarak daha detaylı bir inceleme gerçekleştirmek üzere veri miktarını azaltması için yeteri derecede esneklik sağlamaktadır.
Veri Ambarı Mimarisi
Veri ambarı mimarisi, özel ihtiyaç ve gereksinime göre belirlenebilmektedir. Yaygın olarak görülen mimariler; sade yapı, evre alanı ile sade yapı, merkez ve iletişim, kum havuzları şeklindedir.
Tüm veri ambarları, meta verilerin, özet verilerin ve ham verilerin, ambarın merkezi saklama alanında depolandığı temel bir tasarım ağına sahiptir. Saklama alanı bir uçta veri kaynakları ile beslenmektedir. Diğer uçta ise analiz, raporlama ve madencilik için son kullanıcılar tarafından erişime açık hale getirilmektedir.
Operasyon verisinin ambara koyulmadan önce temizlenmesi gerekmektedir. Temizlenmenin yapılmasının ardından işlenmelidir. Bu programlı bir şekilde yapılsa da genellikle çoğu veri ambarı, veri hazırlamayı kolaylaştırmak için ambara girecek olan veriye bir evre alanı eklemektedir.
Merkezi saklama alanı ile son kullanıcılar aralığına veri marketleri eklemek, bir kurumun veri ambarı çeşitli iş kollarına hizmet verecek şekilde özelleştirmesine olanak sunmaktadır. Veriler kullanıma hazır olduğunda, veri marketine taşınma işlemi gerçekleştirilir.
Kum havuzları, şirketlerin veri ambarının protokollerine ve resmi kurallarına uymadan ya da bunlara uyma zorunluluğu olmaksızın yeni veri analiz yöntemlerini ya da veri setlerini hızlı ve gayri resmi bir şekilde keşfetmelerine yarayan güven dolu bir alanı ifade eder.
Tarihi
Veri ambarı, kurum veya kuruluşların bilgi sistemlerinde depolanan verilerin belirli bir kısmının ya da tamamının düzen dahilinde tutulduğu merkezi veri depolama alanı olarak tarihte kendisine yer bulmuştur. Bu terimin yaratıcısı W. H. Inmon’ dur. IBM ise bu terimi, “Bilgi Ambarı” olarak tanımlamaktadır.
Veri ambarlarından sağlık sektöründen coğrafi bilişim sistemlerine, işletmelerin pazarlama bölümünden üretime, geleceğe dair tahminde bulunmada, çıkarımlar yapmada ve işletmelerin yönetim stratejilerini belirlemede yararlanılmaktadır. Pahalı bir yatırım maliyeti bulunuyor olsa da sonuç olarak sunduğu yarar ve sağladığı fayda bu maliyeti aşacak boyutlara ulaşmaktadır.
Veri Ambarı Ne İçin Kullanılır?
Veri ambarı, analizler için farklı kaynak sistemlerinden verilerin kullanılmasının gerekli olduğu durumlarda bu verilerin öncelikli olarak merkezi bir sistemde toplanması gerektiğini tespit eden bir sistemdir. Bir veri ambarı, bu bahsedilen merkezi sistemin adıdır. ERP ya da CRM sistemleri, kaynak sistemeler olarak da değerlendirilebilir. Bu sistemlerden merkeze gelen veriler; veri ambarında paketlenir, birleştirilir ve en son adımda analize uygun bir duruma getirilir.
Veri ambarının kullanılması, bir kuruluşun verilerinin kalitesini sürekli olarak iyileştirmeyi mümkün kılar ve büyük avantaj sağlar. Veri ambarı tarafından otomatik düzeltmeler ya da yanlış, eksik verilerin tespiti gerçekleştirilir. Sonrasında ise sorun kaynak sistemde çözülebilir hale gelir. Veri ambarı kullanımı, operasyon sistemlerinin yükünü de hafifletir. Bu sayede sistemler kapsamlı ya da karmaşık analiz gerçekleştirirken yavaşlama ya da çökme riski olmaksızın çalışmaya devam ederek olumsuzluk içeren bütün durumların ortadan kalkmasına yardımcı olur.
Veri ambarı, büyük çapta beri ile hızlı yanıt süresine sahip olacak şekilde optimizasyonu gerçekleştirir. Bir kuruluş hakkında mevcut olan bilgileri hızlı bir şekilde analiz edebilmek adına veri ambarının kullanılması çoğu zaman bir zorunluluk teşkil eder. Sistem, bunun için büyük miktarda beri kullanılmasına rağmen kullanıcıların iş operasyonları hakkında kolay bir şekilde bilgi edinebilecekleri şekilde tasarlandığı için dezavantajlı durumlar tasarım sürecinde minimum seviyeye indirgenmiştir.
Veri ambarının sağladığı avantajlar ve kullanım alanının geniş bir yelpaze sunması, tercih edilme durumunun da artmasına zemin hazırlamıştır. Şirket bilgilerinizden daha fazla yararlanmanızı sağladığı gibi, bilgiye daha iyi erişim yolu ile daha hızlı bir şekilde ulaşmanıza da kolaylık sunmaktadır. Yöneticiler, önem arz eden kararları artık sınırlı verilere ve kendi içgüdülerine dayalı bir şekilde almak zorunda kalmamaktadır. Kısacası veri ambarı, kararların netliği için de kullanılmaktadır.
Kazım Emre Akarsu, 2012 yılından beri Bilgisayar Mühendisi olarak çalışmaktadır. 2017 yılında Mesnet Bilişim Teknolojileri şirketini kurmuş ve Mespact Dijital İmza Uygulaması’nı geliştirmiştir.