İşletmelerde görülen dolandırıcılık türleri, kurumların büyük oranda mali kayıp yaşamasına neden olmaktadır. Bununla birlikte itibar, imaj ve moral kaybı yaşanmasına da neden olan dolandırıcılık eylemleri; dijital imza ve güvenilir finansal süreçlerin kullanılmadığı kurumlarda daha sık görülmektedir.
Yaygın olarak görülen dolandırıcılık sistemleri, kişi ve kurumların önlem alması amacıyla kategorize edilmektedir. Dolandırıcılık eylemlerinin tam olarak nasıl yürütüldüğünün anlaşılması, işletme sahiplerinin finansal anlamda zarar yaşamaması adına önem arz etmektedir.
Herhangi bir tehdit durumunda ne yapması gerektiğini bilen işletmeler, maddi ve manevi kayıpların önüne hızlı bir şekilde geçebilmektedir. Bu bağlamda, dolandırıcılık türlerinin öğrenilmesi ve bu türlerin önlenmesi için girişimler yapılması, şirketlerin maddi manevi zarar etmesini engellemektedir.
İşletmelerde Karşılaşılan Dolandırıcılık Türleri
Hileli davranışlar ve dolandırıcılık girişimleri, işletmelerin büyük oranda gelir kaybetmesine neden olmaktadır. Dünya çapında hesaplanan verilere göre, her yıl 3,7 trilyon dolar gibi büyük rakamlar; dolandırıcılık türleri nedeniyle kaybedilmektedir. Mali anlamda yaşanan bu kayıplar, yönetici ve çalışan ilişkisini zedelemekte ve müşteri kaybı gibi olumsuz sonuçlara neden olmaktadır.
Bununla beraber, dolandırıcılık eylemlerinin şirket bünyesinde oluşturduğu negatif hava; tüm işlerin aksamasına ve çalışanların güvensizleşmesine sebebiyet vermektedir. Profesyonel iş sürecinin aksaması ve çalışan – işveren dengesinin bozulması; şirket sisteminin geri dönüşü olmayacak şekilde düşüşe geçmesine neden olmaktadır.
İşletmelerde karşılaşılan dolandırıcılık türlerinin net bir şekilde öğrenilmesi ve bu bağlamda önleme çalışmalarının başlatılması; hileli davranış nedeniyle ortaya çıkan olumsuz sonuçların önüne geçebilmektedir. İşletmelerde yaygın olarak görülen dolandırıcılık eylemleri şu şekilde sıralanmaktadır:
1. Bordro Sahtekârlığı
Bordo dolandırıcılığı, çalışan kimliğine sahip olan kişilerin; insan kaynakları departmanını ve yönetici grubunu, ekstra maliyet kazanmak amacıyla aldatması olarak tanımlanmaktadır. Bu sahtekârlık türüne sebebiyet veren ana faktör, haksız kazanç elde etmek olarak gösterilmektedir.
Şirket bünyesinde çalışan bir personel, daha yüksek ücret almak amacıyla; mesai ve satış süreçleri hakkında yalan söyleyebilmektedir. Bu durumun önlenmesi için işe alım sürecinin doğru şekilde yürütülmesi ve potansiyel çalışanın geçmiş deneyimlerinin iyi bir şekilde araştırılması gerekmektedir.
2. Varlığı Kötüye Kullanma
İşletmelerde görülen en yaygın dolandırıcılık türleri arasında yer alan varlığı kötüye kullanma, satış gelirlerinin veya mevcut şirket bütçesinin çarptırılması anlamına gelmektedir. Bu dolandırıcılık türü, yatırım ortaklarını veya kamuoyunu yanıltmak amacıyla uygulanmaktadır.
İşletmelerin bu dolandırıcılık türünün önüne geçebilmesi için yapması gereken en önemli eylem, nakit işlemleri yürüten personellerin niteliğini arttırmak olmalıdır. Tüm finansal ve mali süreçler, tek kişi tarafından değil; güvenilir kişilerden oluşan kurul tarafından yürütülmelidir.
3. Fatura Dolandırıcılığı
Fatura dolandırıcılığı, satış veya muhasebe danışmanının işletme bünyesinden para çalmak amacıyla sahte faturalar oluşturması anlamına gelmektedir. Bu dolandırıcılar, işletme bütçesinden para çalmak için sahte bir tedarikçi şirket oluşturmaktadır.
Bu durumun önlenebilmesi için fatura süreçlerinin sistematik olarak analiz edilmesi gerekmektedir. Şirket tedarikçilerinin sürekli olarak denetlenmesi ve her faturanın ürün sayısı ile karşılaştırılması, fatura sahtekârlığının önüne geçebilmektedir.
4. Finansal Tablo Dolandırıcılığı
Bazı finansal sayılar, tablo dolandırıcılığı süreçleri ile bilinçli olarak çalışmaktadır. Yıllık gelir, toplam varlık ve satış gelirleri; finansal tablo dolandırıcılığının hedef aldığı değerler olarak sıralanmaktadır. Bu durum, yatırımcı ortakların veya tüketici grubunun yanlış yönlendirilmesini sağlamak amacıyla yapılmaktadır.
İşletmelerde nadir olarak görülen finansal tablo dolandırıcılığı, muhasebe işlemlerinin farklı kişilere verilmesi ile önlenebilmektedir. Parçalara bölünen muhasebe süreçleri, farklı çalışanlar tarafından yürütülerek; hile ve tutarsızlık durumlarının önüne geçilebilmektedir.
5. Vergi Sahtekârlığı
En yaygın kurumsal dolandırıcılık türleri arasında yer alan vergi sahtekârlığı; finansal süreçlerle ilgilenen şirket departmanının, vergi yükümlülüğünden kaçmak için uyguladığı hileli davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Şirketler veya şirket bünyesinde çalışan kişiler, daha az vergi ödemek amacıyla bu sahtekârlık türüne başvurmaktadır.
6. Kimlik Hırsızlığı
Kişisel verilerin veya şirket mülkiyeti bilgilerinin, rakip firmalara sızdırılması; kimlik dolandırıcılığı anlamına gelmektedir. Kimlik hırsızlığı, müşteri güvenini zedeleyen ve şirket itibarına zarar veren bir dolandırıcılık türüdür. Kimlik hırsızlığının engellenmesi için, üst düzey verilere olan erişimin kısıtlanması gerekmektedir.
7. Sigorta ve Bankacılık Sahtekârlığı
Kurumsallaşmış işletmeler, çalışanlarının sağlık ve güvenlik süreçlerine katkı sağlamak amacıyla; sigorta ve tazminat hizmetleri sunmaktadır. Sigorta ve bankacılık sahtekârlığı, bazı çalışanların hileli yollar kullanarak bu hizmetleri suiistimal etmesi anlamına gelmektedir.
Bu sahtekârlık türünün önlenmesi için tüm sigorta taleplerinin sistematik bir şekilde incelenmesi gerekmektedir. Yaralanma veya hastalık gibi şikâyetlerle hastaneye giden çalışanların, rapor belgelerinin geçerliliği konusunda inceleme yapılması; bu dolandırıcılık türünün önlenmesi açısından önem arz etmektedir.
8. Para Sahtekârlığı
Müşterilerin kitlesinde bulunan bazı kişilerin sahte banknot kullanarak alışveriş yapması, para sahtekârlığı olarak adlandırılmaktadır. Gerçek bir satın alma işleminin gerçekleştirilmesi için alıcı ve satıcı kişilerin hileli davranışlardan kaçınması gerekmektedir.
Bu tür bir dolandırıcılık eylemiyle karşılaşan firmaların, kasa işlemlerini yürüten personellerini iyi bir şekilde eğitmesi gerekmektedir. Para dedektörleri ve sahte paralar hakkında bilgi sahibi olmak, para sahtekârlığının engellenmesine yardımcı olmaktadır.
9. İade Sahtekârlığı
Toptan veya perakende satış süreçlerinde, iade amacıyla geri gönderilen ürünün hileli yollarla değiştirilmesi; iade sahtekârlığı kategorisine girmektedir. Para iadesi veya değişimi politikalarında görülen bu sahtekârlık; yalan satın alma ve çalınan malları iade etme gibi yollara başvurularak yapılmaktadır.
Firmaların bu sahtekârlık türünden korunması için her değişim ürününe özel olarak makbuz veya fatura istemesi gerekmektedir. Ürünün çalıntı veya yalan beyan üzerine değiştirilmeye çalışılması, tescil işlemlerinin tam anlamıyla yerine getirilmesi ile engellenebilmektedir.
10. İmzada Sahtecilik
İmzada sahtecilik, şirket yöneticilerinin imza yetkisini kötüye kullanması veya yabancı kişilerin imza yetkisini hileli şekilde elde etmesi anlamına gelmektedir. İmza süreçlerinde hile yapmak, şirket bünyesinin imaj ve itibar kaybı yaşamasına neden olmaktadır. Bununla birlikte, sahte imza kullanımı ile yıllık bazda ciddi oranlarda bütçe kaybı yaşanmaktadır.
Dolandırıcılık Türlerinden Nasıl Korunabilirsiniz?
Dolandırıcılık türleri; şirket bünyesinin imaj, itibar ve bütçe kaybı yaşamasına neden olmaktadır. Dolandırıcılık türlerinin engellenmesi için koruyucu dolandırıcılık prosedürlerinin uygulanması gerekmektedir. Yönetici ve çalışan ilişkisini zedeleyen dolandırıcılık işlemleri, rüşvet ve yolsuzlukların engellenmesiyle önlenebilmektedir.
Şirket çalışanlarının nitelikli ve dürüst kişilerden oluşması, düzenli olarak beklenmeyen teftişler yapmak ve mali süreçleri kontrol altında tutmak; dolandırıcılık türlerine karşı alınabilecek önlemler olarak sıralanmaktadır. Düzenli kontroller ile hileli eylemlerin tespit edilmesi kolaylaşmaktadır.
Kazım Emre Akarsu, 2012 yılından beri Bilgisayar Mühendisi olarak çalışmaktadır. 2017 yılında Mesnet Bilişim Teknolojileri şirketini kurmuş ve Mespact Dijital İmza Uygulaması’nı geliştirmiştir.